Όταν αναφερόμαστε στο “κέντρο” κατά την Παραδοσιακή Κινεζική Ιατρική (ΠΚΙ – TCM : Traditional Chinese Medicine) εννοούμε το κέντρο του σώματος, λίγο πιό ψηλά από τον ομφαλό, αλλά και του οργανισμού και της διαχείρησης των λειτουργειών του. Η δυσλειτουργία του θεωρείται στην ΠΚΙ θεμελιώδες πρόβλημα της ενεργειακής προσέγγισης και διατροφής του σώματος και η αντιμετώπιση επιτακτική. Προβλήματα τέτοιου τύπου έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα και είναι γνωστά στον κόσμο στην ακραία τους μορφή ως “burnout”.

Οι πιθανές αιτίες μπορεί να είναι πολλές : δυσανεξία σε κάποιες τροφές, επιβάρυνση του σώματος από διάφορα δηλητήρια (π.χ. υδράργυρος, ακεταλδεϋδη) και διαταραχή της εντερικής χλωρίδας. Δημιουργείται αδυναμία στην αντιμετώπιση και απομάκρυνση δηλητηρίων, χημικών ουσιών, συγκεκριμένων τροφών, αλλά και συναισθημάτων.

Σύμφωνα με την θεωρία των 5 στοιχείων το κέντρο αντιστοιχεί στο στοιχείο γη και στο αντίστοιχο ζευγάρι Σπλήνας – Στομάχι. Αυτά βρίσκονται στο κέντρο του σώματος, ανήκουν στον μέσο θερμαστή και έχουν την αποστολή να συγκρατούν τα όργανα μεταξύ τους και να τα τροφοδοτούν, όπως και το στοιχείο γη. Δυνατό κέντρο σημαίνει ένα πεπτικό σύστημα που λειτουργεί ομαλά, αυτό ισχύει ιδιαίτερα γιά το στομάχι, έντερο και πάγκρεας. Πρόκειται γιά το σύστημα που θρέφει, ηρεμεί και προσφέρει στα όργανα ενέργεια, ζέστη, αίμα και αποστολή του είναι να αισθάνεται κανείς γεμάτος ενέργεια και ισορροπημένος.

Όταν διαταράσσεται η λειτουργία του ζεύγους Στομάχι – Σπλήνας, διαταράσσεται και η κυκλική ροή της ενέργειας στο σώμα και μιλούμε γιά διαταραχή, ή και μπλοκάρισμα του κέντρου. Στο άνω μέρος του σώματος (πιό ψηλά από τον ομφαλό) παρατηρούνται συμπτώματα ενεργειακής υπερπλήρωσης, όπως πονοκέφαλος, μυικοί σπασμοί, ταχυκαρδία, υπέρταση, ερυθρότητα του προσώπου, αίσθημα φόβου και στο κάτω μέρος του σώματος παρατηρούνται συμπτώματα κρύου, όπως κρύα πόδια, χρόνια, ή υποτροπιάζουσα κυστίτιδα, στητική δυσλειτουργία κτλ. Η παροχή εσωτερικής θερμότητας και ενέργειας εξασθενεί, με αποτέλεσμα τον ελλιπή ανεφοδιασμό όλων των υπολοίπων οργάνων. Η αρμονική λειτουργία των οργάνων μεταξύ τους διαταράσσεται και δημιουργούνται προβλήματα υγείας. Δημιουργείται “εσωτερική υγρασία”, που παρεμποδίζει την λειτουργία του σπλήνα, ο ασθενής αισθάνεται κουρασμένος, αποδυναμωμένος, με αδυναμία συγκέντρωσης, ξεχνά πολύ, δεν έχει διάθεση να κάνει τίποτα. Ένα τέτοιο μπλοκάρισμα δημιουργεί στον ασθενή, αλλά και στον θεραπευτή σοβαρά προβλήματα. Αξίζει να συμπεριλάβει κανείς στην κλινική εξέταση δύο απλά πράγματα : άν η γλώσσα είναι οιδηματώδης – με εντυπώματα απο τα δόντια, οι υπογλώσιες φλέβες διογκωμένες και τα πόδια κρύα. Τα ανδρικά πόδια κρυώνουν πολύ σπάνια !

Τα αίτια βρίσκονται συνήθως στην ροή της καθημερινότητάς μας (work – life – balance), όπως κακή διατροφή : κρύα φαγητά και ποτά, πολλά γαλακτοκομικά και ζάχαρη (ιδιαίτερα λευκή), πνευματική υπερκόπωση, έλλειψη κίνησης, άγχος, διαρκής ανησυχία, ανασφάλεια και ένταση. Άν η ένταση (stress) διαρκέσει πολύ, χωρίς να μπορέσει να αντιμετωπισθεί, προχωρά ο οργανισμός σε μια αντίδραση χρόνιας έντασης : η συνύπαρξη - εναλλαγή έντασης και αδυναμίας τον εξουθενώνει και εξαντλεί τα αποθέματα ενέργειάς του. Ανάλογα με την περίπτωση και την ιδιοσυγκρασία του κάθε ανθρώπου θα παρουσιαστούν και τα συμπτώματα σε διάφορα επίπεδα :

Σύμφωνα με την ΠΚΙ η ένταση (stress) απο πνευματική, διανοητική υπερκόπωση οδηγεί περισσότερο σε έλλειμα αίματος της καρδιάς και έλλειψη yin του νεφρού, ένταση λόγω σωματικής ανισοροπίας, όπως κακή διατροφή, οδηγούν σε έλλειμμα qi του σπλήνα και yang του νεφρού. Συναισθηματική ένταση, εσωτερικές συγκρούσεις και υπέρμετροι συλλογισμοί οδηγούν σε έλλειμμα αίματος της καρδιάς και έλλειμμα qi του σπλήνα.

Εφόσον βιώνει κανείς ένταση, περνά σε κατάσταση συνεχούς εγρήγορσης και αυτό επιβαρύνει ιδιαίτερα το ήπαρ, που είναι υπεύθυνο, κατα την ΠΚΙ, γιά την δημιουργία και ισορροπία των δυνάμεων τάσης στο σώμα και γιά την ανεμπόδιστη και ομοιόμορφη ροή του qi. Διαρκής πίεση και υψηλές απαιτήσεις, ακόμα και από τον ίδιο τον εαυτό μας, νευρικές ενέργειες, συνεχής βιασύνη, πληθωρικό φαγητό, συσσωρευμένα συναισθήματα, όπως καταπιεσμένος θυμός και αγανάκτηση, παρεμποδίζουν την ελεύθερη ροή του qi του ήπατος και δημιουργούν ανερχόμενο yang και “φωτιά” του ήπατος. Το αποτέλεσμα είναι μυικός σπασμός στην περιοχή του αυχένα και των ώμων (το ήπαρ δημιουργεί εσωτερικό αέρα), πονοκέφαλος, αίσθηση πίεσης στο στήθος, κόμπου στον λαιμό, δυσθυμία, αϋπνία, ευερεθιστότητα, δυσπεψία κτλ.

Στον κύκλο ελέγχου των 5 φάσεων (βλ. Θεωρία των 5 στοιχείων), η συνεχής ένταση και το μπλοκάρισμα της ροής του qi δημιουργεί έντονη επηροή του στοιχείου ξύλο (ήπαρ – χοληδόχος κύστη) πάνω στο στοιχείο γη (σπλήνας - στομάχι) και το αποδυναμώνει. Συνεπώς παρεμποδίζεται ο σπλήνας στην επεξεργασία και μεταφορά τροφής και ενέργειας. Ακολουθεί έλλειμμα του qi του σπλήνα. Ο σπλήνας όμως διαμορφώνει και τις διανοητικές ικανότητες : σκέψη, μάθηση, μνήμη και ικανότητα συγκέντρωσης. Καθώς αποδυναμώνεται ενεργειακά ο σπλήνας πλήττεται η καθαρή σκέψη, η ικανότητα συγκέντρωσης και απομνημόνευσης. Το ίδιο αποτέλεσμα φέρνουν οι συνεχείς αρνητικές σκέψεις, η ανησυχία και αβεβαιότητα, καθώς κάποια στιγμή ο σπλήνας δε μπορεί πιά να εξισοροπήσει τόση αρνητική ενέργεια. Παρουσιάζονται τότε κόπωση, απόγνωση, απαισιοδοξία, φόβος, αίσθημα παλμών.

Ο σπλήνας είναι συζευγμένος με το στομάχι και μαζί δημιουργούν το qi. Ένα ισχυρό στομάχι με επαρκές qi δίνει ένα δυνατό αίσθημα ζωντάνιας και δυνατής κράσης. Αντίθετα ένα αποδυναμωμένο στομάχι δεν έχει αρκετή ενέργεια γιά να επεξεργαστεί την τροφή και να την προωθήσει. Δημιουργούνται ελλείμματα ουσιών και qi. Η κλιμάκωση αυτής της κατάστασης δημιουργεί το σύνδρομο burnout. Πρόκειται γιά μια νόσο που προέρχεται από σωματική, ψυχική και διανοητική εξάντληση, λόγω διαρκούς υπερφόρτωσης και μη διευθετημένης συνεχούς έντασης.

Χαρακτηριστικό σύμπτωμα δυσαρμονίας του στοιχείου γη είναι και η αίσθηση έντονης ανάγκης γιά γλυκά. Ο σπλήνας λατρεύει τα γλυκά. Η γλυκιά γεύση θρέφει, εναρμονίζει και ενυδατώνει τον οργανισμό, δημιουργεί qi, δυναμώνει έτσι το σώμα και προωθεί την δημιουργία των υγρών του σώματος. Επίσης χαλαρώνει και δίνει την απαραίτητη ενέργεια γιά να μπορέσει κανείς να συγκεντρωθεί σε πνευματική εργασία, γι αυτό σε περιόδους έντασης ζητά κανείς γλυκό. Δυστυχώς η δράση του γλυκού είναι μικρής διάρκειας. Η υπερβολική κατανάλωση ζάχαρης οδηγεί σε βραχυπρόθεσμη ώση ενέργειας, σύντομα όμως πέφτει πάλι το επίπεδο του σακχάρου στο αίμα και η ανάγκη γιά γλυκό επανέρχεται. Σε αντίθεση με τις φυσικές πηγές υδατανθράκων από φρούτα, λαχανικά (ρίζες) και δημητριακά, η ζάχαρη, ιδιαίτερα η λευκή, κατακλέβει το qi του οργανισμού και του κοστίζει τελικά περισσότερη ενέργεια.

Γνωρίζοντας τα αίτια του μπλοκαρίσματος του κέντρου, η μακροπρόθεσμη αντιμετώπιση είναι εύλογη, όσο αυτό είναι βέβαια εφικτό : Πέρα από την αλλαγή του τρόπου αντιμετώπισης κάποιων πραγμάτων και καταστάσεων, είναι σημαντική η αλλαγή των επιβλαβών συνηθειών που αφορούν το φαγητό. Ήδη αυτό από μόνο του μπορεί να θεραπεύσει πολλά προβλήματα του πεπτικού συστήματος. Στο πρωινό π.χ. ευεργετικά είναι τα δημητριακά με ζεστό γάλα. Ο σπλήνας χρειάζεται ζεστά μαγειρεμένα φαγητά και ποτά για να ελέγξει το πλεόνασμα υγρασίας και κρύου στο σώμα και να προσφέρει θετικό ενεργειακό ισοζύγιο. Ήπια μαγειρεμένα φαγητά που περιλαμβάνουν δημητριακά, λαχανικά και μικρές ποσότητες πρωτεϊνών προσφέρουν στον οργανισμό επαρκές qi και θερμότητα, εξασφαλίζουν την παραγωγή αίματος και ενεργειακής ισορροπίας. Ωμά λαχανικά καλό είναι σ' συτήν την περίπτωση να αποφεύγονται, όπως και τα ενεργειακά “κρύα” φρούτα, όπως τα εξωτικά φρούτα. Γενικά ως μνημονικός κανόνας ισχύει ότι φρούτα που ευδοκιμούν σε τροπικές και ζεστές χώρες, έχουν ως αποστολή να δροσίσουν τους κατοίκους εκεί, ή όσο περισσότερο ήλιο βλέπουν οι καρποί, τόσο πιό “κρύοι” είναι. Έτσι, στη συγκεκριμένη περίπτωση, καλό είναι να αποφεύγονται τα πορτοκάλια τον χειμώνα, μπανάνες, ανανάς και μάνγκο, αλλά και σαλάτες με ντομάτες και αγγούρια.

Σημαντική είναι η τακτοποιημένη καθημερινότητα, τα γεύματα να είναι σε προκαθορισμένες ώρες – τουλάχιστον 2 φορές την ημέρα ζεστό φαγητό - να τρώει κανείς χωρίς βιασύνη, η τροφή να μασιέται καλά, να μήν συνοδεύεται από κρύα ποτά και δύσκολες συζητήσεις, επίσης καλό είναι να μην έχει προηγηθεί εκνευρισμός. Το βράδυ πολύ καλή είναι μιά ζεστή σούπα λαχανικών. “Εσωτερικό καύσος” ,που επιβαρύνει το πεπτικό και ενεργειακό σύστημα, παράγεται από fast food, καφέ, σοκολάτα, πολλά γαλακτοκομικά, υδατάνθρακες, γλυκά, ιδιαίτερα λευκή ζάχαρη, όπως και οινοπνευματώδη σε μεγάλες ποσότητες και συχνή κατανάλωση.

Η ΠΚΙ υποστηρίζει όλα αυτά που αναφέρθηκαν με βότανα και βελονισμό. Τα πιό γνωστά κινέζικα βότανα που υποστηρίζουν το κέντρο, την ανάπλαση του qi και απομακρύνουν την εσωτερική υγρασία είναι : Huang Qi (Astragalus), Dang Sheng (Codonopsis), Bai Zhu (Atractylodis macrophala) και Fu Ling (Poria). Ευρωπαϊκά βότανα : νεροκάρδαμο (Nasturnium officinale), αψιθιά (Artemisia absinthium), πιπερόριζα (Zingiber officinalis), από τα ανθοϊάματα του Bach το Hornbeam (για την αδυναμία), από τα αυστραλιανά ανθοϊάματα το Dog Rose (απομακρύνει τις “αρνητικότητες”, γιά ντροπαλούς ανθρώπους με επίμονους φόβους, δίνει θάρρος), από τα ανθοϊάματα της Καλιφόρνιας το Madia (γιά καθαρή σκέψη και συγκέντρωση. Βοηθά να επικεντρώνεται κανείς στα ουσιώδη και να τα διευθετεί και να αντιμετωπίζει με θάρρος τη ζωή).

Το πιο σημαντικό σημείο βελονισμού που χρησιμοποιείται σε τέτοιες περιπτώσεις, είναι το Στομάχι 36 (Zusanli). Πρόκειται γιά ένα ιδιαίτερα δημοφιλές σημείο βελονισμού. Η μετάφρασή του, 3 χωριά, δείχνει ότι η χρήση του σημείου αυτού δίνει δύναμη να διανύσει κανείς άλλα 3 χωριά απόσταση, παρά την εξάντληση που νιώθει. Οι ενδείξεις του σημείου αυτού, πέρα από την σωματική ενεργειακή τόνωση και την γαστρεντερολογική εξισσορόπηση, επεκτείνονται και στην ψυχική σφαίρα : ψυχική εξάντληση, στεναχώρια, ανησυχία με επακόλουθη διαταραχή ύπνου, αίσθημα κατωτερότητας, ευερεθιστότητα, ζάλη κτλ. Βρίσκεται 4 δάκτυλα κάτω από την επιγονατίδα και 1 δάκτυλο προς τα έξω. Οι ασθενείς μπορούν να κάνουν συχνά μασσάζ στο σημείο αυτό με κατεύθυνση προς τα κάτω.

Άλλο σημείο είναι το Ren 8 (για moxa ή LASER): εφαρμογή θερμότητας στον ομφαλό, εδώ απαγορεύεται η βελόνα. Τονώνει το κέντρο και ανοίγει το πνεύμα (Shen). Μέσω της καλύτερης λειτουργίας του πεπτικού συστήματος τροφοδοτείται ο λειτουργικός κύκλος της καρδιάς με Shen και στηρίζεται η έκφραση της προσωπικότητας.

Το τρίτο σημείο που χρησιμοποιείται είναι το Du 4 (Mingmen). Βρίσκεται κάτω από την ακανθώδη απόφυση του δεύτερου οσφυικού σπονδύλου. Μεταφράζεται η πύλη της ζωής, ή του πεπρωμένου και πρόκειται για το αντιδιαμετρικό σημείο του ομφαλού (Ren 8),ως ενεργειακή ολοκλήρωση του επροσθοπίσιου άξονα. Δρά σαν μια πύλη που οδηγεί την ενέργεια, μέσω πνεύμονα στο νεφρό. Δρά στα επινεφρίδια – η Yang όψη του νεφρού, οδηγεί τα αποθέματα της εγγενούς ενέργειας στους νεφρούς.

Ανάλογα με την περίπτωση θα προστεθούν κι άλλα σημεία : Στομάχι 40 (Luo), Σπλήνας 3 (Yuan), Σπλήνας 4 (κυρίαρχο) – απομάκρυνση φλέγματος, παροχετεύεται μέσω Ουροδόχου κύστεως 40. Μέσω Σπλήνα 10, ή Τριπλού Θερμαστή 5, ενεργοποίηση του λεμφικού συστήματος.

Πηγές: Patientenzeitschrift der DAAe.V. 1 / 2014 :

Wege aus der Blockierung oder Enge der “Mitte” .(Prof. mult.h.c. China Dr. Frank Bahr)

Die Mitte stärken bei Erschöpfung, Stress und Burnout. (Ulli Köster)

Das große Buch der klassischen Akupunktur (F. Bahr, K.Bushe – Centmayer, L. Dorfer, F. Jost, G. Litscher, S. Suwanda, H. Zeitler)

Das große Buch der Ohrakupunktur (Frank Bahr, Beate Strittmatter)